του Δημήτρη Καζάκη
Από την ιστορία είναι γνωστό ότι η αρχαία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, δηλαδή ένα είδος Ευρωπαϊκής Ένωσης της εποχής, καθώς μετέτρεπε τους υπηκόους της σε μαλθακούς υπόδουλους της πιο παρασιτικής και αδίστακτης άρχουσας τάξης που είχε γνωρίσει μέχρι τότε ο κόσμος άρχισε η κοινωνία στο σύνολό της να αποσαθρώνεται και να παρακμάζει σε βαθμό πρωτόγνωρο μέχρι τότε. Η προσωπική ικανότητα και παλικαριά, η αγάπη για τη λευτεριά και το δημοκρατικό ένστιχτο της μάζας που θεωρούσε όλες τις υποθέσεις της πολιτείας σαν δικές της και είχαν κάνει την παλιά Ρώμη μεγάλη, είχαν εξαφανιστεί παντελώς. Την θέση τους είχε πάρει ο παρασιτισμός σ’ όλο του το μεγαλείο και η κοινωνική ηθική του όχλου, που σαν συρφετός ζούσε από τις αγαθοεργίες, ή τους εμφυλίους των αρχόντων της αυτοκρατορικής Ρώμης.
Δεν ήταν ο βούρδουλας που κρατούσε σε υποταγή τους αμέτρητους δούλους, τους ακόμη περισσότερους πληβείους και μυριάδες προλετάριους. Δεν ήταν ο δήμιος που τους εξανάγκαζε να ζουν μια ζωή χαμερπή στα πόδια των αρχόντων. Δεν υπήρχε ανάγκη για βούρδουλα. Εκεί που δεν υπάρχει παλικαριά και αγάπη για την ελευθερία οι τύραννοι δεν έχουν ανάγκη τον βούρδουλα, ούτε τον δήμιο. Την θέση του βούρδουλα πήρε ο αβάσταχτος φόρος και το τοκογλυφικό χρέος. Για να γλυτώσουν το αβάσταχτο βάρος των φόρων, πολλοί μικροϊδιοκτήτες προτιμούσαν να πουληθούν σαν δούλοι, μιας και οι τελευταίοι δεν πλήρωναν φόρους και η ελευθερία από τον φοροεισπράκτορα ήταν πιο γλυκιά σαν κίνητρο από την προσωπική ελευθερία.